Page 251 - Multidisipliner Covid 19

COVID-19 Afl› Platformlar› ve Güncel Afl› Gelifltirme Çal›flmalar›

aktarılmış bir örneğinin bulunmaması ve uzun vadede doğurabileceği
risklerin tam olarak kestirilememesi temel kısıtlar arasındadır.

6.4. Koruyucu yanıtın etkinlik süresi

Başta Güney Kore olmak üzere bazı vakalarda iyileşen COVID-19
hastalarında tekrar tutulum olguları bildirilmiştir. Bu olgular için ileri
sürülen 2 neden söz konusu olabilir: (1) yeni bir enfeksiyona maruz kalma
(reenfeksiyon) (2) viral persistens şekillenmesi. Bu mekanizmalardan
hangisinin geçerli olduğu henüz net değildir. Ancak her hâlükarda mevcut
veriler hastalığın erken aşamasında gelişen antikorların ilerleyen za-
manlarda koruma sağlamayabileceği şüphesini doğurmaktadır 31, 41 . Virusta
şekillenebilecek olası mutasyonlar göz ardı edilse bile, doğal yollarla ya
da SARS-CoV-2 aşılarıyla elde edilecek koruyucu bağışıklığın etkinlik
süresi henüz bilinmemektedir. MERS-CoV aşılarının faz I çalışmalarında
antikor seviyelerinin 30 hafta süreyle yüksek düzeyde seyrettiği, 60 hafta
sonra sınır düzeylerin altına düştüğü belirlenmiştir. Benzer bir tablo MERS-
CoV enfeksiyonunda iyileşen hastalarda değerlendirilmiş, nötralizan
antikor seviyelerinin 6 ay sonrasında tespit edilemeyen seviyelere düştüğü
42
görülmüştür . Güncel olarak hızla aşı geliştirilmesi üzerinde durulmakla
birlikte uygulanacak aşıyla elde edilecek immun yanıt düzeyi ve bunun
persistensinin değerlendirilmesi de göz ardı edilmemelidir.

6.5. Adjuvant seçimi

Kazanılmış bağışıklığın düzeyini ve etkinliğini artırmak amacıyla başta
inaktif ve protein bazlı aşılar olmak üzere, aşı formulasyonlarına adjuvant
ilave edilmektedir. Adjuvantlar immunojeniteyi artırabildiği gibi aşıları
düşük antijen dozuyla uygulanabilir kılmakta, böylece koruyuculuktan
32
taviz vermeden daha çok insana ulaşmasına olanak sağlamaktadır . Belirli
bir adjuvantın farklı etkenlerle birlikte kullanılmasıyla elde edilen immun
yanıtlarda değişkenlik olabilir. Bu durum temel olarak kullanılan adjuvantın
bileşimiyle ilişkilidir. Adjuvantlar niteliğine göre Th 1 ve Th2 yanıtının
oranını etkileyebileceği gibi bellek hücre gelişimini de artırabilir. Bu durum
hem immunopatoloji gelişiminde hem de reenfeksiyon durumunda ortaya
çıkacak koruyucu immun yanıtta belirleyici faktörler arasında olacaktır.
Bu açıdan bakıldığında aşı geliştirme çalışmalarındaki kritik süreçlerden

250