Kamu Otoritesi Halk Sağlığını Koruma Yükümlülüklerinden Kaçamaz!

“COVID-19 nedeniyle ölümler, yaşlı insanların yoğun olduğu bölgelerde, Asyalıların yoğun olduğu bölgelerde (etnik eşitsizlik), nüfusun yoğun olduğu yerlerde, yoksullarda ve sağlık durumu COVID-19 öncesinde de iyi olmayanlarda, sağlık ve sosyal hizmet sektöründe daha yüksek oldu. Aşılama bu durumda olanların ölüm riskini azalttı. Bu bulgular, eşitsizliği azaltmak için, aşılanmayı teşvik etmenin ve aşıyı geniş bir şekilde erişilebilir kılmanın, sosyoekonomik gruplar arasında COVID-19 nedeniyle ölümlerde eşitsizliği azaltmak için önemini göstermektedir.”(1)

Türk Tabipleri Birliği (TTB) ve tıpta uzmanlık dernekleri, tıp alanında bilimsel bilginin üretici, paylaşımcı ve kullanıcılarının örgütleridir. Sağlık Bakanlığı bilimsel bilgiyi bu örgütlerin üyelerinin katılımıyla kurumsallaşmış ve uluslararası normlarla çerçevelenmiş kurullarıyla (Bağışıklama Danışma Kurulu, COVID-19 Bilim Kurulu, Kızamık Bilim Kurulu vb.) halk sağlığı sorunlarını önleme, tespit, denetim ve ortadan kaldırmada kanıta dayalı, şeffaf bir anlayışla çalışmaların yürütülmesiyle sorumludur.

TTB ve uzmanlık dernekleri olarak, son dönemde görülme sıklığı artan COVID-19 vakaları sonrasında Dünya Sağlık Örgütü tarafından önerilen yeni aşının temin edilerek risk grubu yaklaşımıyla uygulanması; sağlık kurumlarına, kapalı ve kalabalık ortamlara özgü olmak üzere maske uygulamasına geri dönülmesi ve bilimsel gerçekler ışığında gerekli halk sağlığı önlemlerinin alınması için çağrı yapmıştık. Bu çağrımızı tekrarlıyoruz.

Sağlık Bakanı ise çağrılara ilk olarak “Küresel aşı baskısına boyun eğmemiz mümkün değil” söylemiyle aşı karşıtlığını besleyen kavramları tedavüle sokarak yanıt verdi; sonrasında ise çağrılarımızı “gerçekçi ve gerekli olmayan, bilimsellikten tamamen uzak tedbirlerin uygulanmasına ve aşı kampanyaları başlatılmasına yönelik bir kara propaganda” olarak niteledi.

Tüm bu çarpıtmalara ilişkin olarak zorunlu bir hatırlatma ihtiyacı duymaktayız.

TTB olarak salgının en yoğun dönemlerinde dahi, “tam kapanma” gibi bir tedbir önermedik. Bilakis “Sosyal ve ekonomik destekten yoksun, çarkların dönmeye devam ettiği ‘tam kapanma’ kararı, halkı açlığa mahkum etmek, yoksulluk ve hastalığı evlere kapatmak anlamına gelir” dedik (https://www.ttb.org.tr/795yik7). Tam kapanmayı değil çarkların durmasını, zorunlu olmayan üretimin sınırlandırılmasını önerdik. Toplumsal dolaşımı yavaşlatmayı ve “açık ve temiz havayı” teşvik ettik.

O gün bu önerilerin görmezden gelinmesi, kurtarılacak birçok hayata mal oldu. O önerileri görmezden gelenler, bugün de söylediklerimizi çarpıtmakla meşgul.

Güncel durum itibariyle, yeterli sayıda ve uygunlukta test uygulanmıyor olmasına rağmen test pozitiflik oranlarında belirgin artışlar saptanması, riskli/kırılgan gruplar başta olmak üzere kalabalık ortamlarda dikkatli olmayı gerektirmektedir. Halk sağlığı adına gösterilecek bu özen ve duyarlılık, toplu kapanma ve tüm ortamlarda maskeye dönüş olarak bir talep varmışçasına çarpıtılarak dile getirilmemelidir. Kaybedilen meslektaşımızın kalp hastalığı zemini, vefatı için bir gerekçe olarak ortaya konuluyorsa bu ve benzeri yandaş hastalığı olan hastalarımız, yurttaşlarımız için nasıl önlem alındığı da paylaşılmalıdır. O nedenle öncelikle kırılgan gruplarda etkili aşının temini ile aşılama programının devreye sokulması önerimizi tekrarlıyoruz. Pandemi süresince gereksinim duyulan korunma sarf malzemeleri, tanı kitleri, tedavi ürünlerinde olması gerektiği gibi aşı temin ve tedarik süreçlerinin de şeffaf, hesap verilebilir, nitelikte bilimsel standartlar ve gereksinimler gözetilerek yürütülmesi de kamu otoritesinin sorumluluğundadır. Kendi sorumluluk alanında gaipten sesleri yanıtlar açıklamalar, gölge boksu yapar demeçlerle bu sorumluluk geçiştirilemez. Uluslararası yayınlarda paylaşılan araştırma sonuçları da dikkate alınarak, saygın tıp kurumları böylesi riskli gruplara dönük olarak etkinliği gösterilen aşılar ile koruma öngörmektedir (2, 5).

Aksi durumda hastalığa karşı etkinliği gösterilen ilaçların da ülkemizde erişilir durumda olmadığı mevcut koşullarda bu insanlarımıza dair öneriler yetersiz kalacaktır. Riskli gruplarda aşı önerisi, endüstri ile ilişkili gösterilmeye çalışılarak kamu otoritesinin halk sağlığını koruma görevi savsaklanamaz. TTB pandeminin başından beri aşı konusunu uluslararası ve ulusal gelişmeleri kamucu, eşitlikçi ve sadece halk sağlığını önceler bir yaklaşımla irdelemiş, değerlendirmelerini kamuoyu ile paylaşmıştır. Aşı konusunda referansı endüstri değil, bilimsel literatür ve saygın tıp örgütleri ile bilim insanlarıdır.

Sağlık alanında özelleştirmelerin her fırsatta önünü açmış bir iktidarın özel sağlık sermayesi temsilcilerinin, bilim ve meslek örgütlerini ve uzmanlık derneklerini değersizleştirmeye çalışması ve günden güne aşı karşıtlığı üzerinden örgütlenen öfkeli bir güruha karşı hedef haline getirmesi kabul edilemez. İnfodeminin yarattığı halk sağlığı tehditlerini gidermek yerine; dayanaksız, çarpık, yanlış bilginin besleyicisi olmak kamu otoritesinin temel sorumluluğu ile bağdaşmayan bir tutumdur.

Tam da bu talihsiz açıklamaların basına yansıdığı günde, 2023 Nobel Tıp Ödülü’nün mRNA aşılarının geliştirilmesine imkan sağlayan keşiflerinden dolayı, salgındaki hayat kurtarıcı rollerine de vurgu yapılarak Katalin Karikó ve Drew Weissman’a verilmesi tarihin anlamlı bir tesadüfü olmuştur.

Tekrarlıyoruz: Kamu otoritesi artık verileri saklamayı, halkın sağlığı için yapılan önerileri çarpıtmayı bir kenara bırakmalıdır. Mevcut duruma dair fikir ayrılıklarının bilimsel tartışma ve diyalog zemininde değerlendirilmesini sağlamalı, bilimsel bilginin ışığında toplum sağlığı için çalışan hekimleri hedef haline getiren yaklaşımları terk etmelidir.

Türk Tabipleri Birliği Pandemi Çalışma Grubu

Türk Tabipleri Birliği Merkez Konseyi

Dipnotlar: